Türk Sanayici ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Başkanı Orhan Turan ve Yüksek İstişare Kurulu (YİK) Başkanı Ömer Aras’ın gözaltı fotoğrafları, en büyük hasarı Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in ekonomik programına verecek. Şubat başından bu yana 1,5 milyar doları aşan yabancı sıcak para çıkışlarıyla programın dış kaynak ayağı aksamaya başladı.
TÜSİAD’ın ekonomik programa yönelik tutum değişikliği gözden kaçtı
Ancak 13 Şubat’taki genel kurulda TÜSİAD başkanlarının hukuk, yargı, siyaset, hak ve özgürlükler, toplumsal yaşamla ilgili eleştirileri soruşturma konusu yapılınca Şimşek programına yönelttikleri asıl ekonomik eleştiriler gözlerden kaçtı. TÜSİAD baştan itibaren rasyonele geçiş çerçevesinde programın para, faiz kur politikaları ve enflasyonla mücadele boyutuna verdiği destek tavrında ciddi değişikliğe gitti. TÜSİAD Başkanı Turan’ın konuşmasında, 'Yüksek faiz, kurların baskılanması ve TL’nin değerlenmesi yoluyla yürütülen enflasyonla mücadele artık sanayiciyi, KOBİ’leri zorluyor' sözleri, programa desteğin çekildiğini gösteren önemli bir çıkıştı. Dolayısıyla Şimşek programının son destekçisini de kaybettiğini, adeta sahipsiz kaldığını söylemek olanaklı. Programın akıbeti belirsizliğe bürünürken, TÜSİAD başkanlarına gözaltı ve soruşturma, adli kontrol ve yurt dışına çıkış yasağı uluslararası kaynak girişimlerinde Şimşek’in elini zayıflattı.
Erdoğan’ın TÜSİAD’la 27 yıllık kapanmamış hesabı
Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Erdoğan’ın AKP Grubundaki konuşmasının ardından savcılık, Turan ve Aras’ın polis eliyle ifadeye getirilmesi talimatının verildiğini açıkladı. Siyaset ve iş dünyası kulislerinde bu sürecin gerisinde Erdoğan’ın TÜSİAD ile 27 yıllık 'kapanmamış hesabının' yattığı dile getiriliyor. TÜSİAD’ın 54 yıllık mazisinde ilk kez yönetim kurulu ve YİK başkanlarının ev ve işyerlerinde polis tarafından gözaltına alındığı görüntülerin medyaya ve tüm dünyaya yansımasının geçmişi 1998’de bir mektupla açılan hesaba dayanıyor.
Erdoğan İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) başkanlığı döneminde Siirt’te okuduğu şiir nedeniyle 1997’de açılan davada mahkeme 10 ay hapis ve siyaset yasağı kararı verdi. Yargıtay bu kararı 1998’de onayladı. Karara ilk tepki Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi’nden (AKPM) geldi. Erdoğan’ın şimdi kararlarını tanımadığı AKPM, 52 parlamenterin imzasıyla Erdoğan’a destek verirken, hapis cezası ve siyaset yasağını 'şiddetle' kınadı.
TÜSİAD Erdoğan’a destek veren Başkonsolosu Büyükelçiye şikayet etti
En önemli ikinci destek ise İBB’deki makamında medya önünde Erdoğan ile 1 saat görüşen ABD’nin İstanbul Başkonsolosu Carolyn Huggins’ten geldi. TÜSİAD, Başkonsolos Huggins’in Erdoğan’a desteğini ve 'seçilmiş liderlerin ifadelerinden dolayı suçlanmaları ciddi bir sorundur ve Türk demokrasisine güveni zayıflatır' sözlerini, ABD Büyükelçisi Mark Harris’e şikayet etti. Büyükelçi Harris’e gönderilen mektupta; 'Başkonsolos Carolyn Huggins’in İBB Başkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı ziyareti ve bağımsız Türk yargısının kararını eleştiren ifadeleri, laiklik karşıtı söyleme cesaret vermiştir' denildi.
Erdoğan, TÜSİAD’ın bu tavrını 27 yıl boyunca unutmadı. İktidara gelince TÜSİAD’a mesafe koydu. Her seferinde en sert ifadelerle tepki gösterdi, had bildirdi. Nihayet o dönemde yargı kararına destek veren TÜSİAD’ın şimdiki yöneticilerini yargı önüne çıkartıp 27 yıllık hesabın kapanmadığını gösterdi.
Şimşek programının geleceği belirsizliğe girdi
Bu gelişmelerin içeride ve dışarıda ekonomik yansımalarının olması kaçınılmaz. Gözaltı kararıyla Borsa İstanbul (BİST) endeksi yüzde 1,55 düştü. BİST’te işlem gören şirketlerin toplam değeri 300 milyar TL eridi. Muhtemelen bu süreç yabancı yatırımcıyı da etkileyecektir. Doğrudan yabancı yatırımlarının 2024’te en düşük noktaya inmesi, 2025’te ufukta ciddi bir kaynak girişinin görünmemesi, programın işlemesinde Bakan Şimşek’i zorlayacak unsurların başında geliyor.
Gözaltına alınan YİK Başkanı Ömer Aras aynı zamanda Türkiye’deki önemli özel yabancı bankalardan QNB Finansbank’ın CEO’su. Bu durum uluslararası para piyasalarında yabancı banka ve finans kurumlarının Türkiye’ye bakışında negatif etkiye, tereddüt ve şaşkınlığa yol açabilir. TÜSİAD, zaman zaman eleştirse de Şimşek programının en önemli destekçisiydi.
Türkiye’nin AB tam üyeliğine adaylığının onaylandığı 2005 sonrası doğrudan yabancı yatırım sermayesi girişi yükselişe geçti. AB ile uyum yasalarının art arda TBMM’den geçirilmesiyle yabancı girişleri 2006’da 20,1 milyar dolara, 2007’de 22 milyar dolara çıktı. Küresel finansal krizin yaşandığı 2008’de bile 19 milyar dolar doğrudan yabancı yatırım sermayesi geldi. O dönemde yerli yatırım sermayesi çıkışları ise 900 milyon dolarla 2 milyar dolar arasında idi. 2018’de Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne (CHS) geçiş sonrası tüm sistemin tek kişiye bağlanması, sıkça değişen Cumhurbaşkanı kararları, hukuk ve yargı sistemine dönük kaygılar yabancı girişlerinin hızını kesti.
Yabancı yatırımcı gelmiyor, yerli yatırımcı yurt dışına gidiyor
Merkez Bankası’nın en son 2024 verisine bakıldığında 6,1 milyar dolarlık net doğrudan yabancı yatırım girişi olurken, 6,5 milyar dolarlık yerli yatırım sermayesi çıkışı olmuş. Yabancıların gelişi neredeyse dururken, milyarlarca dolarlık yerli yatırım sermayesi dışarıya gidiyor. Yerli yatırımcı da Türkiye’de kendisini güvende hissetmiyor. Türklerin geçen yıl sadece yurt dışındaki gayrimenkul alımları 2,5 milyar doların üzerinde. Tekstil, gıda, beyaz eşya üreticileri fabrikalarını, ABD ve AB ile serbest ticaret anlaşmaları (STA) olan, yatırımcılara büyük vergi avantajları sağlayan Mısır’a, Tunus’a, Fas’a, Cezayir’e taşıyor. Sanayiciler ise yatırımlarını Polonya, Çekya, Slovakya, Bulgaristan gibi AB üyesi doğu Avrupa ülkelerine yönlendiriyor. Yüksek faizin cazibesiyle Türkiye’ye gelen sıcak para ise faiz indiriminin başlaması, siyasi gerilim ve belirsizliklerin artmasıyla çıkışa geçti. Şimdi gelinen aşamada TÜSİAD Başkanlarının gözaltı fotoğrafları Şimşek’in dış kaynak turlarında işini daha da zorlaştıracak.
